اصول کلیدی فرمولاسیون شامپو کودک: از سورفکتانت‌های ملایم تا pH متعادل

فرمولاسیون شامپو کودک نیازمند رویکردی بسیار متفاوت و حساس‌تر از شامپوهای بزرگسالان است. هدف اصلی در فرمولاسیون شامپو کودک، ایجاد پاک‌کنندگی ملایم و مؤثر است که در عین حال به هیچ وجه موجب سوزش چشم یا آسیب به سد ظریف پوستی و موی نازک نوزاد نشود. این محصولات باید دارای pH خنثی یا نزدیک به pH پوست باشند تا تعادل طبیعی پوست سر حفظ شود. علاوه بر این، ترندهای جدید در بازار مصرف، تولیدکنندگان را به استفاده از مواد فعال طبیعی، عاری از سولفات‌ها، پارابن‌ها و مواد نگهدارنده بحث‌برانگیز و همچنین انتخاب ترکیبات زیست‌تخریب‌پذیر و پایدار سوق داده‌اند.

در نتیجه، تمرکز اصلی بر انتخاب مواد اولیه شوینده سر کودک با مواد فعال سطحی (سورفکتانت‌های) فوق‌العاده ملایم و ترکیبات تسکین‌دهنده و نرم‌کننده است که تضمین‌کننده ایمنی کامل برای حساس‌ترین کاربران باشند.در این مقاله به معرفی اصول فرمولاسیون شامپو کودک می پردازیم.

اصول فرمولاسیون شامپو کودک:

اصلی‌ترین و حیاتی‌ترین اصل در فرمولاسیون شامپو کودک، تضمین حداکثر ایمنی و ملایمت برای چشم‌ها و پوست سر حساس نوزادان است. این فرمولاسیون‌ها باید شدیداً از استفاده از سورفکتانت‌های تهاجمی مانند سولفات‌ها (SLS/SLES) پرهیز کنند و در عوض از پاک‌کننده‌های ثانویه و آمفوتری ملایم (مانند بتائین‌ها) بهره ببرند تا خاصیت مشهور “بدون اشک” (No Tears) حاصل شود. علاوه بر این، تعادل pH محصول باید به دقت تنظیم شده و نزدیک به pH طبیعی پوست سر نوزاد (تقریباً خنثی تا کمی اسیدی) باشد تا از آسیب به سد پوستی ظریف جلوگیری شود. استفاده از نرم‌کننده‌ها، مرطوب‌کننده‌ها و عصاره‌های گیاهی تسکین‌دهنده (مانند آلوئه‌ورا و بابونه) نیز برای کاهش التهاب و گره‌خوردگی مو، از اجزای جدایی‌ناپذیر این فرمولاسیون‌های حساس محسوب می‌شود.

1. انتخاب سورفکتانت

سورفکتانت‌ها (مواد فعال سطحی) به‌عنوان ستون اصلی هر شامپو عمل می‌کنند، اما انتخاب آن‌ها در فرمولاسیون شامپو کودک تابعی از ملاحظات شدید ایمنی است. در حالی که شامپوهای بزرگسالان به دلیل قدرت پاک‌کنندگی و کف فراوان، اغلب از سورفکتانت‌های آنیونیک قوی مانند سدیم لوریل سولفات (SLS) یا سدیم لورت سولفات (SLES) استفاده می‌کنند، شامپوهای بچهبچچ باید کاملاً از این ترکیبات پرهیز کنند. در عوض، فرمولاسیون شامپو کودک بر پایه‌ی استفاده از سورفکتانت‌های بسیار ملایم‌تر می باشد از جمله:

• کوکامیدو پروپیل بتائین (آمفونیل+CF)

سورفکتانت آمفوتریک مشتق از روغن نارگیل با خاصیت ملایم و توانایی بالا در تثبیت کف. این ترکیب به تعادل در فرمولاسیون شامپو کودک میان پاک‌کنندگی کافی و جلوگیری از خشکی بیش از حد کمک می‌کند.

• کوکامیدو پروپیل هیدروکسی سولتین (آمفونیلCAS)

سورفکتانت آمفوتریک بسیار ملایم‌تر نسبت به آمفونیل +CF، با کف بیشتر و ویسکوزیته بالاتر. به دلیل پاک‌کنندگی غیرتحریک‌ کننده، گزینه‌ای ایده‌آل برای پوست و موی حساس نوزادان و کودکان محسوب می‌ شود.

بیشتر بخوانید:مقایسه بتائین و سولتین دو سورفکتانت محبوب در صنعت مراقبت شخصی؛ آمفونیل CAS یا آمفونیل +CF؟

2. تنظیم و کنترل pH

پوست نوزاد دارای pH کمی اسیدی (حدود ۵٫۵) است. تنظیم شامپو در محدوده ۵ تا ۶ به حفظ لایه محافظ اسیدی (acid mantle) کمک می‌کند و نقش مهمی در جلوگیری از تحریک و نفوذ میکروبی دارد.

3. مواد نرم‌کننده و مرطوب‌کننده در فرمولاسیون شامپو بچهبچ

برای جلوگیری از خشکی و سهولت در شانه‌زدن موی نازک کودک، از ترکیبات نرم کننده و مرطوب کننده ای هم چون موارد زیر استفاده می‌شود:

• گلیسیرین گیاهی (گلایجین)

گلیسیرین گیاهی یکی از انواع گلیسیرین است که به عنوان مرطوب‌ کننده‌ای ایمن و غیرحساسیت‌زا باعث نرمی مو، کاهش گره‌ ها و بهبود رطوبت پوست سر می‌ شود. این ماده از غلظت ۳٪ مؤثر است و در غلظت‌های بالاتر (۲۰–۴۰٪) اثرات بیشتری بر پوست خشک دارد.

• پلی‌کواترنیوم 7 (پلی کوآنیل – 7)

پلی کواترنیوم 7 یک پلیمر کاتیونیک ملایم است که خاصیت نرم‌کنندگی، کاهش الکتریسیته ساکن و افزایش شانه‌ پذیری مو را فراهم می‌ آورد. حداقل غلظت پیشنهادی آن در فرمولاسیون شامپو کودک ۰٫۵٪ است.

بیشتر بخوانید: کاربرد پلی‌کواترنیوم ۷ در محصولات مراقبت از مو: کاهش وزی و الکتریسیته مو

• پانتنول (Panthenol)

خاصیت کشسانی مو را بهبود می‌بخشد و موجب آبرسانی آن می‌شود.

4. تنظیم ویسکوزیته

برای مصرف‌ کنندگان، استفاده از یک شامپوی غلیظ و غنی اهمیت بسیاری دارد. آن‌ ها اغلب این ویژگی را با ارزش و «غلظت» محصول مترادف با کیفیت محصول می ‌دانند، هرچند که این برداشت همیشه درست نیست.

• آلکانول ‌آمیدها

به ‌طور سنتی برای افزایش ویسکوزیته در فرمولاسیون شامپو کودک و سایر شامپوها استفاده می‌ شوند. محصولاتی مانند کوکامید DEA (ایرامید CD)، کوکامید MEA (ایرامید CM) ، سویامید (ایرامید VD) و … از آلکانول آمیدهای بسیار پر استفاده می باشند.

• نمک

نمک‌ های ساده مثل کلرید سدیم (NaCl) به‌عنوان یک عامل تنظیم‌کننده ویسکوزیته (Viscosity Modifier) استفاده می‌شوند.

5. نگهدارنده‌ها و ایمنی

به دلیل حضور آب در فرمولاسیون و نیاز به ماندگاری طولانی، استفاده از نگهدارنده‌ ها ضروری است. با این حال، بسیاری از نگهدارنده‌ های سنتی به دلیل احتمال حساسیت‌ زایی در فرمولاسیون شامپو کودک حذف شده و جای خود را به گزینه‌ های ایمن‌ تر داده‌اند.

فرمولاسیون بدون سوزش چشم

اصطلاح «بدون سوزش چشم» یکی از شاخص‌های مهم شامپو بچه است.

برای دستیابی به آن باید:

• از سورفکتانت‌های با پتانسیل تحریک پایین استفاده شود.
• pH محصول نزدیک به مایع اشکی تنظیم گردد.
• آزمایش‌های ایمنی معتبر (in vitro و بالینی) انجام شود.

جدول خلاصه اصول کلیدی فرمولاسیون شامپو کودک:

حوزه فرمولاسیون	اصل/هدف اصلی	ترکیبات مجاز و پیشنهادی	ترکیبات ممنوعه/نامناسب
ایمنی و ملایمت	تضمین حداکثر ایمنی، ملایمت برای چشم‌ها (No Tears) و عدم آسیب به سد پوستی.	سورفکتانت‌های آمفوتری و غیر یونی، عصاره‌های گیاهی تسکین‌دهنده.	سورفکتانت‌های آنیونیک قوی مانند SLS و SLES، پارابن‌ها، نگهدارنده‌های حساسیت‌زا.
انتخاب سورفکتانت	پاک‌کنندگی ملایم و مؤثر بدون تحریک.	کوکامیدوپروپیل بتائین (آمفونیل +CF)، کوکامیدوپروپیل هیدروکسی سولتین (آمفونیل CAS).	سدیم لوریل سولفات (SLS)، سدیم لورت سولفات (SLES).
تنظیم pH	حفظ لایه محافظ اسیدی پوست سر (Acid Mantle) نوزاد.	تنظیم در محدوده ۵ تا ۶ (نزدیک به pH طبیعی پوست، حدود ۵٫۵).	pH بالا یا قلیایی، pH بسیار اسیدی.
نرم‌کننده و مرطوب‌کننده	جلوگیری از خشکی، کاهش گره‌ها و بهبود شانه‌پذیری و آب‌رسانی مو.	گلیسیرین گیاهی (گلایجین)، پلی‌کواترنیوم ۷ (پلی کوآنیل – ۷)، پانتنول (Panthenol).	مواد سنگین و چرب که برای موی کودک مناسب نیستند.
تنظیم ویسکوزیته	ایجاد حس غلظت و کیفیت برای مصرف‌کننده و بهبود کاربری.	آلکانول آمیدها (مثل کوکامید DEA)، کلرید سدیم (نمک).	(ترکیبات فنی برای غلظت‌دهی خاصی ممنوع نیستند، اما باید ایمن باشند).
نگهدارنده‌ها	تضمین ماندگاری طولانی‌مدت به دلیل حضور آب.	گزینه‌های ایمن‌تر و غیرحساسیت‌زا که جایگزین سنتی‌ها شده‌اند.	بسیاری از نگهدارنده‌های سنتی (مانند برخی پارابن‌ها) به دلیل احتمال حساسیت‌زایی.

ترندهای فرمولاسیون شامپو کودک

1. شامپوهای بدون سولفات

تمرکز بر پاک‌کنندگی ملایم و کاهش تحریک پوست.

2. مواد طبیعی و ارگانیک در فرمولاسیون شامپو کودک

شامل سورفکتانت‌ های گیاهی، عصاره‌های گیاهی (آلوئه‌ورا، بابونه، کالاندولا) و روغن‌های ضروری آرام‌بخش. این محصولات فاقد پارابن، فتالات، رنگ مصنوعی و عطرهای شیمیایی هستند.

3. فرمولاسیون ضدحساسیت و بدون عطر

محصولات هایپوآلرژنیک که تحت آزمایش‌ های پوستی قرار گرفته و فاقد مواد حساسیت‌ زا هستند.

4. محصولات چندمنظوره

شامپو–بادی‌واش–نرم‌کننده در یک محصول برای ساده‌سازی فرآیند استحمام.

5. پایداری و تأمین اخلاقی مواد اولیه

تمرکز بر:

• بسته‌بندی‌های قابل بازیافت و شارژ مجدد
• فرمولاسیون وگان و بدون تست حیوانی
• زنجیره تأمین شفاف

شرکت دانش بنیان پدیده شیمی جم تولید کننده مواد اولیه شیمیایی در ایران می باشد. برای خرید و ثبت مواد اولیه شیمیایی آرایشی، شوینده و… با کارشناسان این مجموعه با شماره 02188580000 تماس بگیرید.

نتیجه گیری:

فرمولاسیون شامپو کودک نیازمند تعادلی ظریف میان علم، ایمنی و انتظارات مصرف‌کنندگان است. با تغییر ترندها، برندهایی موفق خواهند بود که اولویت را به استفاده از ترکیبات ملایم، انجام آزمایش‌ های دقیق و ارتباط شفاف با مشتریان بدهند. چه از طریق سیستم‌ های بدون سولفات، عصاره‌ های گیاهی ارگانیک یا بسته‌ بندی‌ های پایدار، آینده شامپو کودک در گرو فرمولاسیونی دقیق و توجهی واقعی به سلامت و رفاه کودک است.

منابع:

https://www.greenandhappymom.com/post/homemade-baby-shampoo

https://incidecoder.com/products/johnson-johnson-baby-shampoo